Vorige week stemde het Europees parlement voor een belangrijke wet die ervoor moet zorgen dat bedrijven (ja, ook kledingmerken!) aansprakelijk worden gesteld voor uitbuiting en vervuiling in hun keten. Deze ‘anti-wegkijkwet’ is een enorme stap om verantwoord ondernemen éindelijk verplicht te maken. 

Het is een doorn in het oog van duurzame mode-activisten en steeds meer consumenten: het gebrek aan verantwoordelijkheid bij grote, machtige kledingbedrijven. Teveel partijen laten hun producten zo goedkoop mogelijk maken op plekken ver weg, waar ze lokaal een race to the bottom creëren iedereen in z’n greep houdt. De lokale bevolking wordt structureel uitgebuit, kinder- en dwangarbeid lijkt de norm. Denk aan de nieuwsberichten over de dwangarbeid van de Oeigoeren en de onmenselijke arbeidsomstandigheden bij SHEIN’s leveranciers – bedrijven komen er vaak nog mee weg ook. Zoveel rivieren worden vergiftigd met chemicaliën (bekijk de trailer van de documentaire River Blue hieronder), het land wordt uitgeput, drinkwater verspild en grondstoffen opgemaakt. Dit gebeurt natuurlijk niet alleen in ‘mijn’ kledingindustrie, maar in elke sector.

Wegkijken was te makkelijk

“Jullie probleem, niet het onze”, zeggen bedrijven nu. “Wij houden ons aan de wet en wat onze leveranciers doen, is aan hen”. Dat zíj met hun macht een race to the bottom hebben gecreëerd waarin dwangarbeid en vervuiling de norm zijn, laten ze buiten beschouwing. Waarom zou je je verantwoordelijkheid nemen als je ook kunt wegkijken voor wat je aanricht?

Tot nu toe was hier geen enkele wet- en regelgeving voor. De afgelopen jaren is er geprobeerd om hier afspraken over te maken, zoals in het Convenant Duurzame Kleding en Textiel (2016-2021). In de praktijk bleek dit helaas te vrijblijvend: zo’n convenant kon geen consequenties verbinden aan merken die zich niet aan de afspraken hielden.

Tot vorige week: het Europees Parlement stemde voor een nieuwe, baanbrekende wet die niet winst, maar mens en milieu centraal wil zetten in het productieproces. Deze wet is een initiatief van Europarlementariër Lara Wolters (PvdA), die zich hier al heel lang hard voor maakt. Tot het laatste moment was het spannend of er een meerderheid behaald zou worden behalen. Te gek dat het is gelukt!

Wat houdt de nieuwe ‘anti-wegkijkwet’ in?

De ‘anti-wegkijkwet’-, zoals hij ook wel wordt genoemd, verplicht grote bedrijven om hun verantwoordelijkheid te pakken over hun keten. Zo moeten ze leveranciers in kaart brengen, evenals misstanden in hun keten, zoals kinderarbeid, uitbuiting en milieuvervuiling. Waar nodig moeten ze problemen en risico’s voorkomen of beperken. Ook moeten ze o.a. in gesprek met arbeiders, vakbonden, de lokale bevolking en mens- en milieuactivisten. Slachtoffers krijgen meer rechten en recht op schadevergoeding. Overkoepelend moeten ze een overgangsplan uitvoeren om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad (althans, hun rol daarin).

Als ze dit niet doen, worden ze gestraft. Voorbeelden zijn geldboetes, rechtszaken om bijvoorbeeld hun producten verplicht van de EU-markt te halen en publieke ‘naming and shaming’. De wet geldt voor zowel grote Europese bedrijven als bedrijven die veel geld verdienen in  de EU.

Een keerpunt: de toekomst ligt bij bedrijven die echt iets bijdragen

De wet wordt een keerpunt genoemd: straks kunnen bedrijven niet meer zomaar weg komen met een verdienmodel dat is gebaseerd op winst over de rug van anderen en het wegkijken van misstanden. Volgens goede-doelen-organisaties zitten er nog haken en ogen aan de wet, en zal de enorme anti-lobby het implementeren moeilijk maken. Ook moet het Europees Parlement nu nog met alle lidstaten onderhandelen over de definitieve versie van de wet.

We hebben een lange adem nodig, maar de eerste belangrijke stap is gezet. De toekomst ligt bij bedrijven die echt iets bijdragen. En dat is belangrijk, want zij hebben de macht en de middelen om duurzame keuzes toegankelijk en de norm te maken.

___________

Bronnen
Europees Parlement, PvdA, Een Vandaag.